اگر به شهرهای تاریخی و زیبای کشور ایران سفری داشته باشیم، با بناهای بسیار قدیمی و دارای معماری ویژه مواجه می‌شویم که نامشان کاروان‌سراست.
امین صادق‌پور - اگر به شهرهای تاریخی و زیبای کشور ایران سفری داشته باشیم، با بناهای بسیار قدیمی با یک معماری ویژه مواجه می‌شویم که نامشان کاروان‌سراست.
خوب است بدانید که اوج شکوفایی ساخت این بنا‌ها به دوره‌های صفویه و قاجاریه می‌رسد.
در زمان حکومت صفوی در ایران، شاه‌عباس دستور داد در بیشتر شهرهای زیارتی و تجارتی ایران که جاده‌ی ابریشم از آن‌ها گذر می‌کرد، کاروان‌سراهایی بسازند که استراحتگاهی امن برای کاروان‌ها باشد.
جاده‌ی ابریشم در حقیقت چین را از خاک ایران به اروپا متصل می‌کرد.
در آن دوران، به دلیل اینکه بیشتر راه‌های اصلی مورد هجوم راهزنان قرار می‌گرفت، ویژگی و معماری کاروان‌سراها متفاوت و از ویژگی‌های خاص مانند دیده‌بانی برخوردار بود.
از ویژگی‌های یک کاروان‌سرا می‌توان به کاروانسراهای دارای برج دیده‌بانی، بادگیر، سرپوشیده، آب‌انبار، آجری و سنگی اشاره کرد. کاروان‌هایی که در کاروان‌سراها اقامت داشتند هزینه‌ای هم به کاروان‌سرادار می‌دادند.
امروز برای دیدن یکی از کاروانسراهای تاریخی باید به روستای جوخواه در شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی سفر کنیم. کاروان‌سرای تاریخی «چهارده» در دوره قاجاریه در سال ۱۳۳۷ قمری توسط امین‌التجار یزدی ساخته شد.
این مکان دو حیاط بزرگ و به صورت راست‌گوشه و بدون در داشته و دارای ۳۰ حجره و ایوانچه محل استراحت کاروان‌ها بوده است.
از ورودی راه‌پله تا ورودی در حجره را ایوانچه می‌گویند. هریک از این ایوانچه‌ها دو طاقچه داشته که بین ورودی حجره ساخته شده است.
بادگیری بلند در بالای پشت‌بام کاروان‌سرای «چهارده» احداث شده است که به بلندترین بادگیر خراسان جنوبی شهرت دارد. این بنا بزرگ‌ترین کاروان‌سرای خراسان جنوبی نیز هست.
۴ ایوان بزرگ در حیاط اول که به صورت دو به دو، روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند و می‌توان از ایوان غربی وارد حیاط دومی شد نیز از ویژگی‌های این بنای تاریخی است. این بنا تزیینات بسیاری دارد و با شماره‌ی ۲۵۰۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.